Miło jest pisać o każdym piśmie, które stoi na tak wysokim poziomie, jak „Pismo”. Redaktorzy periodyku definiują swoje wspólne dzieło tymi słowy:
„Pismo. Magazyn opinii to miesięcznik, który łączy w sobie fakt, literaturę, obraz oraz humor. Poruszamy w nim istotne tematy społeczne, ekonomiczne, naukowe, technologiczne, kulturalne i polityczne.”
Nieco dalej twórcy magazynu odżegnują się od wszelkich powiązań politycznych czy partyjnych. I rzeczywiście – nie jest to pusta deklaracja. Twórcom i redaktorom udaje się rzadka sztuka: trudno po lekturze stwierdzić, do jakiej opcji im bliżej, po której stronie jest „Pismo”. Najwyraźniej po stronie kultury, po prostu. Przyjemne wytchnienie od atmosfery sporu i tematów tych-samych-co-wszędzie. Dodałbym tylko, że nie oznacza to wcale oddalenia publikowanych tekstów od naszej rzeczywistości. Polityka bywa w nich zresztą obecna, ale nie w formule zorientowanej na lokalne spory, urabiającej ideologicznie. Analizy polityczne pozwalają tu na oddech, spojrzenie z dystansu, sięgnięcie po odległe konteksty kulturowe i historyczne. Przykład stanowi ciekawy artykuł o polskiej biurokracji System robienia gościa na miękko.
Szum – przeciągły długi szmer, hałas, zamieszanie, zamęt, rozgłos. Głos nierozpoznany, niewyodrębniony. Szumieć mogą lasy, drzewa, szumieć może w głowie. Czy sztuka może szumieć? W „Szumie” szumi szumnie.
Piotr Wyrzykowski, Runner, film, SVHS, 6’01”, 1993, Runner – performance, wideodokumentacja performansu wykonanego w Bremie, 4’51”, 1993. Cop. „Szum”
Redaktorem „Magazynu Szum” jest Jakub Banasiak, krytyk sztuki, który zasłynął książką Zmęczeni rzeczywistością. Kilka lat temu pisałam o niej w czasopiśmie „artPAPIER” – do dzisiaj zdarza się, że cytuję fragmenty wywiadów z siedmiorgiem artystów i zawarte w nich współczesne koncepcje sztuki. Zresztą „zmęczenie rzeczywistością” to zgrabna, bardzo prosta i prawdziwa definicja, geneza dzisiejszych gałęzi artystycznych (szczególnie malarstwa). Wróćmy jednak do pisma powstałego w kwietniu 2013, które ma nam do zaoferowania ogrom artykułów o sztuce polskiej i europejskiej (Europy środkowo-wschodniej) – to wszystko w wersji papierowej (jako odrębne czasopismo), jak również w elektronicznej.
Na stronie www czasopisma znajdują się cztery zakładki tematyczne: Krytyka, Rozmowy, Do zobaczenia, Na dobry początek. Wszystkie one prezentują nowości artystyczne, poglądy współczesnych artystów, ich realizacje i przybliżają odbiorców do zrozumienia sensu dzisiejszej sztuki, w przypadku której poznanie kontekstu stanowi połowę sukcesu interpretacyjnego.
Choć rok 2017 odszedł już na zasłużoną emeryturę i, jeśli wierzyć powieści Kinga, jest obecnie pożerany przez Langoliery, będziemy jednak do niego zapewne nieraz wracać. Na przykład po to, by wspomnieć o kilku czasopismach, o których wspomnieć nie zdążyliśmy. Wygląda na to, że trochę ich jednak w Polsce mamy. Jest się z czego cieszyć, choć byłoby może nawet więcej powodów do radości, gdyby średnia życia czasopism kulturalnych uległa wydłużeniu. Wciąż pojawiają się nowe tytuły, niekiedy bardzo obiecujące, które jednak często przestają istnieć po dwóch numerach.
Chciałbym więc napisać o periodyku, który swoją premierę miał w lipcu 2017 roku i od tego czasu dorobił się już trzech numerów. Można powiedzieć z pewną nadzieją – okrzepł. Jak? Tu czytelnik spodziewa się zapewne, że podam recepturę na żywotność czasopisma kulturalnego. Nic z tych rzeczy. Tak brzmi po prostu tytuł czasopisma: „JAK?”. Zaś w pełnej wersji: „JAK? Czasopismo bardzo kulturalne”. Jak bardzo?
Przekrój tematów, po które sięga „JAK?” jest ogromny, obejmuje właściwie wszystko, co można nazwać kulturą. Ale jego redaktorzy dbają o pewien porządek i spójność prezentowanych treści. Wyznaczone przez nich cele przedstawia w formie szeregu pytań Wstępniak powitalny:
„Jak pisać o kulturze i nie być tylko niszowym? Jak znaleźć tematy z różnych dziedzin i połączyć je w całość? Jak to uczynić, żeby nie przynudzać? Jak pisać o sztuce w sposób bezpretensjonalny? Jak łączyć sztukę z nauką, a biznes z działaniem bezinteresowanym?”
Czasopismo „JAK?”
Jedno wielkie JAK. To dobre pytania i dobrze, że ktoś próbuje na nie odpowiedzieć nie w teorii, ale w praktyce pisania, ilustrowania, tworzenia atrakcyjnego i dostępnego za darmo online czasopisma.
Ważność nowego ,,Notesu Na 6 Tygodni” – nr 115 (2017) – upływa 14 stycznia 2018 roku. Jeśli ktoś żachnąłby się na słowo „ważność” w tym kontekście, mogę tylko odpowiedzieć, że notes, jak sama nazwa czasopisma wskazuje, jest na sześć tygodni. Spieszmy się więc go czytać, bo za następne sześć będzie zupełnie nowy.
To oczywiście tylko niemądre żarty. Notes, o którym mowa, nie może mieć daty ważności, ponieważ nie jest, na szczęście, katalogiem artykułów spożywczych albo gazetką Lidla. Jest jednak równie łatwo dostępny. Po pierwsze, wychodzi w liczbie 3000 bezpłatnych egzemplarzy. Po drugie, można go czytać także w formie pdf, ściągnąć na czytnik – wszystko to oczywiście również za darmo.
NN6T informuje o najciekawszych i najnowszych zjawiskach w polskiej sztuce, architekturze, dizajnie i fotografii, ale także o ich funkcjonowaniu w społeczeństwie. A ściślej, jak ujmuje to redakcja: ,,Interesują nas konsekwencje społeczne działań podejmowanych przez artystów, architektów i projektantów. ‘NN6T’ ma charakter popularyzatorski – łączy eksperckie zaangażowanie z podejściem ciekawskich amatorów i entuzjastów”. Twórcy czasopisma robią zatem wiele, by przybliżyć szeroko rozumianą sztukę ludziom, ale także by sprawdzić, co ludzie na to.
„Układanie Wierszy i Piosenek to nie są rzeczy, które się łapie w powietrzu. To one cię łapią i wszystko, co można zrobić, to pójść tam, gdzie one mogłyby cię znaleźć” – trzeba zrobić wszystko, by literatura mogła nas odnaleźć, i by mógł odnaleźć nas Kubuś Puchatek. A ilu z nas odnalazło na kartach tej pięknej książki nazwisko Ireny Tuwim? Podobno w żadnym mieście w Polsce nie ma ulicy, która nosiłaby jej imię. Kubuś Puchatek jest obecny – i dobrze, ale co z jego tłumaczką? Dzięki Irenie Tuwim na gruncie polskim pojawiły się takie dzieła, jak: Mary Poppins, Szczęśliwy książę Wilde’a, bajki Tołstoja i baśnie braci Grimm. Kawał literatury dla dzieci. Oprócz wybitnych (!) tłumaczeń Tuwim zajmowała się poezją i prozą, która w międzywojniu spotkała się z dużym uznaniem. Gdzie zatem dzisiaj jest jej miejsce? Co zrobiła z autorką pamięć współczesnych?
Cały numer „Fabulariów” 2/2017 poświęcony został sylwetce Ireny Tuwim. W rozpoczynającym numer wywiadzie z biografką autorki, Anną Augustyniak, czytamy o cieniu, w którym znalazła się Irena. Julian Tuwim nie miał łatwego dzieciństwa, jego twarz pokrywała plama, odczytywana przez matkę, Adelę Tuwim, jako źródło nieszczęść syna. Zatem większa uwaga skupiała się na synu, na jego obawach, bolączkach i na wielkim talencie. Później to dzieci opiekowały się chorą matką, obawiając się o każdy jej ruch.
Irena jednak w okresie XX-lecia międzywojennego była obecna, a zachwycali się nią m.in. Wittlin, Kleiner, Nałkowska, Słonimski, jednak już po wojnie pamięć o niej zniknęła, nikt już nie czytał jej wzruszających Łódzkich pór roku czy Rozmowy ze służącą.
Nie przepadam za psychologią w jej popularnym wydaniu, tzn. za entuzjastycznymi tekstami w rodzaju: „poznaj swój typ osobowości i stań się najlepszą wersją siebie!”, „gołębioterapia – to działa”. Lub w bardziej minorowym tonie: „5 cech charakteru, które mogą przyciągać choroby weneryczne”.
Żarty na bok. W ten sposób, pielęgnując uprzedzenia i folgując idiosynkrazjom, można bardzo łatwo przegapić coś wartościowego.
Z kpiarskim grymasem (nikt mi wprawdzie zdjęcia nie zrobił, ale dam głowę, że tak właśnie było) zacząłem ostatnio czytać artykuł o poliamorii w popularno-psychologicznym – i tu już jestem z góry nieprzychylny – czasopiśmie „Przestrzeń”. Grymas stąd, że do zjawiska poliamorii jako obecnie modnego i alternatywnego wobec wyświechtanej „miłości dwojga” odnoszę się z rezerwą. Nie będę elaborował na temat jej powodów; dość powiedzieć, że duża część tekstów dotyczących poliamorii prawi o niej w sposób nieco infantylny, powierzchowny i nasycony ideologią, jakby nagle ktoś w Warszawie odkrył, że przecież można kochać inaczej niż w Romeo i Julii (a zresztą – można?). Tymczasem w „Przestrzeni”, ku miłemu zaskoczeniu, natrafiłem na tekst bardzo lekki w lekturze, ale sięgający głębiej, oświetlający to zjawisko z socjologicznej i – co ciekawe – historycznej perspektywy (Malwina Zielińska, Seksualne konstelacje – poliamoria). W ten oto sposób dowiedziałem się na przykład o tym, że najstarszy model rodziny alternatywnej, czyli ménage à trois, praktykował między innymi Wolter (wraz z małżeństwem markizów du Chatelet).
Ten literacki trop sprawił, że poszedłem za ciosem i odkryłem w „Przestrzeni” więcej interesujących terytoriów.
Literatura czwarta, używając terminologii Czesława Hernasa, jest ciagle zbyt mało obecna (lub wręcz nieobecna) w dyskursie literackim. Jednak, paradoksalnie, statystyki wskazują, że to właśnie po literaturę dziecięcą sięga się najczęściej. I sięgają po nią nie tylko dzieci.
Katowicka oficyna wydawnicza „Śląsk” od 26 lat wydaje kwartalnik „Guliwer”, pismo poświęcone literaturze dla dzieci, w którym przeczytać można kawałki prozy, recenzje oraz artykuły naukowe poświęcone temu rodzajowi książek.
„Guliwer” 2/2017
W numerze 2/2017 moją uwagę skupiła tęsknota za czymś, co minęło. Każdy numer poprzedzony jest wstępem prof. Jana Malickiego, poważnego, kurtuazyjnego człowieka, roztaczającego wokół siebie aurę dawnego uniwersytetu. Takim go pamiętam. Czytam zatem z sentymentalnym uśmiechem na twarzy, oczekując podniosłego tonu. Nie odnalazłam go, i dobrze. Przeczytałam natomiast piękną opowieść o roli książki, o wiernym, czworonożnym towarzyszu profesora (często o nim opowiadał), o ocalałej bibliotece. Numer poświęcony został księgozbiorom, ale też mikrologicznym przemyśleniom o przemijaniu. Przełom listopada i grudnia jest właściwą porą na wspomnienia. Obok eseju o książkach, przeczytać można w tym numerze równie wzruszającą opowieść Joanny Papuzińskiej, autorki takich powieść dla dzieci, jak Asiunia, Darowane kreski czy Szumikraj, o przedmiotach, których nie poznają już młode pokolenia. Zwraca ona uwagę na rzeczy małe, niezauważalne na co dzień takie, jak „zetka”, mebel o bardzo prostym designie. W domu rodzinnym Papuzińskiej była to półka na książki babci Joanny. „Zetka” nie pomieściła zbyt wielu książek, ale to na niej właśnie spoczywała olbrzymia wartość sentymentalna.Czytaj dalej →
„Reflektor działa już osiem lat”, jak czytamy na stronie czasopisma, zakładam więc, że nie trzeba go nikomu przedstawiać. Ale gdyby należało to jednak uczynić, najlepiej chyba zacytować znów słowa redaktorów, stanowiące deklarację subiektywizmu, niezależnościintelektualnej i szacunku dla autorskich opinii: „Nic nie musimy – wszystko możemy”. Przypomina mi to nieco hasło, z jakim, przeciwstawiając się dyktatowi gustów konsumenckich, debiutowało wydawnictwo Karakter: „Wydajemy, co się nam podoba”. Zarozumiałość? Protekcjonalność? Nonszalancja? Tak się może komuś zdawać, ale przecież z tych oświadczeń nie wynika właściwie nic ponad to, że kultura jest przestrzenią wolności.
Ze swej wolności „Reflektor” skorzystał ostatnio w ten sposób, że dość przekornie (bo bardzo konsekwentnie) poświęcił całe wydanie tematom spod znaku „mini” oraz „mikro-”, rejestrując zjawiska ledwie dostrzegalne w przestrzeni kultury. Znalazły się wśród nich:refleksja nad rosnącą popularnością mikrodawkowania substancji psychodelicznych; twórczość Anny Karasińskiej, realizującej ideę mikro-teatru (spektakl dokonuje się przy użyciu minimalnych środków wyrazu, jak zmiany w mimice, dyskretne ruchy); refleksja nad ciałem przez pryzmat biotechnologii oraz biologii molekularnej; wielkie obrazy miejskich społeczności, odmalowane przez zbiory drobnych danych, jakie docierają do nas ze świata technologii informacyjnych (tzw. Big Data); minimalizm w nowoczesnej kuchni etc etc. Nie wymienię wszystkich poruszanych w numerze tematów i wątków, od tego jest wszakże spis treści.
Trochę ponad rok temu po raz pierwszy zetknęłam się z „Kontaktem”. Pamiętam, że wówczas rozmawiałam przy niedzielnym, rodzinnym obiedzie o stanie współczesnych czasopism kulturalnych, o ich wartościach, podobnych wizjach i kształtach, o centrujących, bezpiecznych poglądach. Właściwie „Kontakt” w cudowny sposób wpadł mi w oczy, by zmienić kształt takiej-jak-zwykle dyskusji. W magazynie tym jest bowiem coś, co przyciąga, jakaś autentyczność i wiara we własne zdanie. Redakcja buntuje się przeciwko uprawianiu retoryki brzmiącej: „wszystko, co katolickie, jest prawicowe”, ucieka do teorii filozoficznych, socjologicznych; jest to pismo opiniotwórcze i w pełni zaangażowane.
„Kontakt” mieści w sobie dwie formuły, po pierwsze jest to magazyn papierowy, a po drugie to sieciowy dwutygodnik katolewicy społecznej. Redaktorzy zaznaczają, że pismo ma podnieść świadomość wykluczenia społecznego i edukacyjnego, ubóstwo, problem bezdomności, a głównej inspiracji mentalnej redaktorzy poszukują w źródłach chrześcijaństwa. Mimo stosunkowo krótkiej tradycji, magazyn zdążył wypracować własną ideę i koncepcję na różnych płaszczyznach. Jedną z nich jest także dystans do spraw ważnych, ważniejszych i ostatecznych. Magazyn sieciowy podzielony został na działy: Wiara, Katolew, Kultura, Poza Europą, Krajoznawczy, Obywatel, Fotografika. Foto i grafika, chciałoby się sprostować – bardzo obficie ilustrowana strona przyciąga uwagę odbiorcy, wszak o wygląd owych spraw ważnych dbają nie tylko autorzy tekstów, ale też graficy; oto jak o ich pracy wypowiada się redakcja:
Dbamy o artystyczny wymiar naszego przedsięwzięcia, uważając grafików i ilustratorów za współtwórców „Kontaktu”, a nie naszych podwykonawców. Ich prace nieraz pełniej wyrażają to, co chcielibyśmy powiedzieć, niż nasze teksty. Czujemy się przede wszystkim nie tyle redakcją, ile środowiskiem, zachęcamy więc do czytania „Kontaktu”, wspierania go i podejmowania z nim współpracy.
Piątek wieczór, byłam na premierze. Nie wychodząc z domu.
6 października w Krakowie zespół redakcyjny niedawno powstałego kwartalnika „Kontent” prezentował drugi (lipiec-wrzesień 2017) numer periodyku, który miejmy nadzieję nie będzie efemerydą, utrzyma się dłużej. Formułuję to życzenie, bo mamy szansę dowiedzieć się, co tworzą i myślą o tej twórczości młodsi autorzy i autorki. Łamy czasopisma zostały bowiem skolonizowane przede wszystkim przez roczniki 80. i 90.
Okładka zaleca się do czytelnika bielą i czernią, taka jest zresztą koncepcja graficzna całego składu, by pozostawić dużo światła: minimalistycznie, surowo lub skromnie (trudno mi orzec, za czym świadomie się opowiedziała autorka opracowania Aleksandra Ćwikowska). Na okładce oczko nazwisk, które układają się, można by to tak zobaczyć, w wieżę (Babel). W środku zaś znajdziemy więcej nazwisk autorów niż wyrzucone na pierwszy ogląd czytelniczy 21. Pomysł na prezentację kolejnych tekstów jest, chciałoby się rzec, oczywisty: skoro przedstawiamy zestawy wierszy i opowiadań, to faktycznie je przedstawmy, to znaczy opowiedzmy też o nich. I rzeczywiście pod każdym zestawem czy pojedynczym utworem – dotyczy to wierszy z rubryki onewierszstandy – otrzymujemy krytyczny komentarz.
Różnie redakcje podchodzą do zagadnienia, jak tworzyć czasopismo. Bywa, że sama publikacja utworów, nie opatrzona dodatkowym odsłowiem, wystarcza. Za deklarację starczyć ma wybór, selekcja nazwisk i utworów. Zamieszczone recenzje i szkice, ale już odnoszące się do innych tekstów, stanowią pole krytycznej wypowiedzi, formułowania stanowisk, i w ten sposób tworzą kontekst dla artystycznych prezentacji. Dialog organizowany jest więc na linii redaktorzy – czytelnik. W „Kontencie” dialog jest już wpisany w czasopismo, odbywa się dośrodkowo, ale właśnie ten ruch tym mocniej inicjuje odśrodkową relację z czytelniczkami (tak, tak, doceniam genderowy gest osób piszących komentarze, w których tradycyjną figurę czytelnika zastępują nastawioną na zmianę komunikacyjnego paradygmatu figurą czytelniczki) – poznajemy teksty, dowiadujemy się, co o nich myślą inni i uruchamia się w nas polemiczny zapał.
Okładka numeru 2/2017 kwartalnika „Kontent”
Numer jest obszerny. Redaktorzy wybierać musieli – jak ujął to Mikołaj Borkowski – z „fantastycznie licznego naboru”. Można na kilka sposobów czytać określenie fantastyczny – jako wyraz docenienia wysiłków towarzyszących tworzeniu pierwszego numeru, który na tyle się spodobał, że poszła fama wśród piszących i teraz każdy chciałby się znaleźć w „Kontencie”, ale też jako radość z wysokiego poziomu spływających tekstów, stąd jego pojemność, trudno bowiem było zrezygnować z wielu propozycji. Ocenę tego, co ostatecznie otrzymujemy, pozostawiam czytelniczkom, ja podzielę się opinią, że nawet cieszy ta obfitość – raz na trzy miesiące (jeśli redakcja utrzyma kwartalny rytm wydawniczy) dostaję do ręki, czyli na komputer (czasopismo jest dostępne w różnych formatach i dzięki temu wystarczyło, że pobrałam PDF, nie musiałam jechać do Krakowa), przegląd tego, co dziś piszą młodzi.
Być może dałoby się pociągnąć analogię z tym, co dzieje się w świecie seriali; nowych tytułów nie brakuje, scenarzyści zaskakują pomysłami, trudno nadążyć za tym urodzajem, wybiera się więc rzeczy polecane, a czasem czyni własne odkrycia, w każdym razie oglądalność utrzymuje się na wysokim poziomie. Czyż z produkcją literacką nie jest podobnie? Liczba piszących i chcących publikować nie maleje, teraz tylko czekać, aż czytalność będzie równie wysoka co oglądalność.
kawaiczasopisma.wordpress.com 